نگرش امروز — هویت‌بخشی به فرهنگ و میراث هر شهری از تعداد آثار به جا مانده در بناها، مساجد، بازارها، حمام‌ها، عمارت‌ها، حجره‌ها و… شکل می‌گیرد. سنندج مرکز استان کردستان، دومین شهر بزرگ مناطق کردنشین و ۲۳ شهر بزرگ ایران است. سنندج تغییر یافته شده سنه‌دژ و سنه‌دژ نیز دگرگون شده نام سینه‌دژ است و علت نامگذاری شهر قرار گرفتن در وسط و مرکز یا سینه دژ (کوه)های آبیدر و رشته کوه زاگرس است. شهرسنندج به شهر هزار تپه نیز معروف است و همچنین به سنندج شهر مساجد می‌گویند. این شهر دارای پیشینه ۵۰۰ ساله از زمان ساخت اولیه و جابه‌جایی سکونت تا زمان حکمرانی امان‌الله خان والی در دوران قاجار و ساخت و تغییرات گسترده در خانه‌ها، مساجد، بازار و مراکز حکومتی است.
میراث به‌جا مانده در شهر سنندج بخش بزرگی در مسیر بازار و گذر براتیان و آصف، محله آغازمان و کلیسا، بلوار کردستان تا حمام شیشه و خانه مجتهدی -سینما مبین که تخریب شد- و موزه و عمارت حبیبی و مسجد جامع قرار گرفته است. در همین مسیر عمارت آصف(خانه کُرد) و عمارت مشیردیوان و چند مسجد با معماری دوره قاجار و تاریخی نیز قرار دارد.
بر اساس مصوبه هیات وزیران در سال ۷۴ محدوده میراث فرهنگی شامل بناها و آثار به‌جا مانده در هر شهری از کشور که دارای قدمت و تاریخ و نشانه‌ای از هویت آن شهر بود را به عنوان سایت میراث مشخص کردند. در این مصوبه آمده است هر گونه تغییرات و مرمت و ساخت و سازی در این سایت منوط به بازدید کارشناسان میراث فرهنگی آن استان و صدور مجوز بر اساس گزارش کارشناسی است.
هر چند ممکن است با حسرت و درد گفته شود که این مصوبه در صیانت از آثار به‌جا مانده خیلی دیر به تصویب رسید و بناهای زیادی نابهخردانه و ناآگاهانه و یا در مسیر ساخت و سازهای جدید و آپارتمان‌سازی‌های امروزی و خیابان‌کشی و تعریض و چنگ‌اندازی‌های افراد سودجو از بین رفت و به فراموشی سپرده شد، اما بعد از آن تاریخ و مصوبه از این نابودی تاریخی پیشگیری و نسبت به آثار باقیمانده صیانت گردید.
مرحله دوم صیانت، ثبت ملی آثار بر اساس ارزش تاریخی و قدمت آن و سپس هویت‌بخشی به آن آثار میراثی است. بیشتر آثار و ابنیه شهر سنندج ثبت ملی دارند.
مسیر بازار آصف تا پل مردوخ و منزل مجتهدی بزرگ را می‌توان مسیر –گذرگاه- تاریخی و فرهنگی شهر سنندج نامید. به جز چند اثر پراکنده مانند عمارت خسروآباد، خانه احمدزاده و… بیشتر ابنیه تاریخی در بلوار کردستان قرار گرفته و تمرکز دارد.
بازسازی تاریخ مردم شهری برای اکنون و آیندگان می‌تواند راه‌گشای هر نوع نگرش و تحقیق و پژوهش و از پتانسیل‌های غنی گردشگری است. مسیر فرهنگی بازار آصف تا پل مردوخ دارای چنین ویژگی است که می‌توان با شناسنامه‌دار کردن آن، گردشگران را به این مسیر سمت و سو داد.
میراث فرهنگی، معاونت فرهنگی شهرداری سنندج، دستگاه‌های متولی فرهنگ استان در یک همپوشانی نسبت به هویت‌بخشی این مسیر فرهنگی می‌توانند اقدام نمایند. در این میان بیشترین نگاه متوجه معاونت میراث فرهنگی است که با شناسنامه‌دار کردن تمامی بناهای تاریخی این مسیر در شهر سنندج، شهروندان و گردشگران را ضمن آشنا کردن با بخشی از گذشته و تاریخ سنندج، از پراکندگی گردش فرهنگی داخل شهر جلوگیری و با قرار دادن راهنماها و ِالمان‌ها به فراخور، نسبت به معرفی –بازسازی و نمایش تاریخی- این مسیر که به نام «مسیر فرهنگی شهر سنندج» نامگذاری شود، اقدام نماید.
محمد توفیق مشیرپناهی — روزنامه نگار
