نگرش امروز – دونالد ترامپ، حالا رئیس‌جمهور ایالات متحده در دومین دوره‌ی ریاست‌جمهوری خود است. در حالی‌که وعده داده در سفر پیش‌رو به عربستان سعودی «بیانیه‌ای تاریخی» درباره رابطه با ایران صادر خواهد کرد، فضای رسانه‌ای و دیپلماتیک از سکوتی پرهیجان و مبهم آکنده شده است. نه ایران تأیید کرده، نه آمریکا، اما همه می‌دانند، چیزی در جریان است. پرسش اما این است، چه چیز؟
ابهام‌هایی که خبر از یک چرخش می‌دهند
هنوز مکان دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا مشخص نشده است. برخی می‌گویند قرار است این مذاکرات در مسقط، پایتخت دیپلماسی خاموش خاورمیانه، برگزار شود. اما منابع رسمی، تا این لحظه، نه آن را تأیید کرده‌اند و نه تکذیب.
در همین حال، سه گمانه اصلی در فضای تحلیلی تهران، واشنگتن و ریاض در گردش است:
- آیا قرار است پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در عربستان با ترامپ دیدار کند؟
- آیا بازگشایی سفارت آمریکا در تهران به‌زودی اعلام خواهد شد؟
- یا این‌ها فقط مقدمه‌سازی ذهنی برای طرحی عمیق‌تر است که به‌زودی رونمایی می‌شود؟
ترامپ: بازسازی تصویر آمریکا یا بازتعریف دشمن؟
ترامپ دیگر در کمپین انتخاباتی نیست. او رئیس‌جمهوری در قدرت است که حالا می‌خواهد میراثی بسازد که بر پایه تقابل نیست، بلکه بر پایه بازسازی موقعیت آمریکا در خاورمیانه بدون جنگی جدید است.
بیانیه‌ای که وعده‌اش را داده، ممکن است حاوی:
– یک تغییر لحن ناگهانی در قبال ایران باشد
– یا حتی حذف رسمی سیاست فشار حداکثری
– یا برعکس، یک بیانیه تقابلی طراحی‌شده برای ایجاد هیاهو و تحرک سیاسی در منطقه
تل‌آویو نگران است، ریاض آماده است، تهران محتاط است
اسرائیل در سکوتی غریب فرورفته است. مقامات امنیتی آن نگرانند که ترامپ بدون هماهنگی با تل‌آویو، وارد مسیر توافق با تهران شود.
برخی تحلیل‌گران اسرائیلی حتی نوشته‌اند: «ترامپ دارد از ایران عقب‌نشینی می‌کند… و شاید توافقی در پشت پرده شکل گرفته است.»
در همین حال، عربستان سعودی که روزگاری نزدیک‌ترین متحد ترامپ بود، اکنون نقش میزبان و میانجی را ایفا می‌کند.
ایران نیز، بی‌آن‌که رسماً چیزی را تأیید کند، آماده به‌نظر می‌رسد: آماده برای مذاکره، یا آماده برای بازی در سطحی بالاتر.
نتیجه‌گیری: نه آغاز شده، نه انکار شده… اما نزدیک است
سفر ترامپ به عربستان، شایعات دیدار پزشکیان و احتمال بازگشایی سفارت آمریکا در تهران، همه نشانه‌هایی هستند از یک تغییر بزرگ در راه.
اما این تغییر، نه از نوع توافق‌نامه‌ها، بلکه از جنس روایت‌هاست: روایت‌هایی که ممکن است فردا، نظم امنیتی خاورمیانه را بازتعریف کنند.
در سیاست، آن‌چه نگفته می‌شود، اغلب مهم‌تر از آن چیزی است که در بیانیه‌ها آمده…
عمران بائوج پژوهشگر روابط بین‌الملل
